Passacaglia

From Wikipedia, the free encyclopedia

The passacaglia is a musical form that originated in early seventeenth-century Spain and is still used by contemporary composers. Its character is usually grave and it is often, but not always, based on a bass-ostinato and written in triple metre.

Passacaglia เป็นสังคีตลักษณ์ที่มีต้นกำเนิดในค.ศ. 17 ในสเปนและยังคงถูกใช้โดยนักแต่งเพลงในปัจจุบัน ลักษณะของมันคือ มีเสียงต่ำเคร่งขรึม แต่ไม่บ่อย ขึ้นกับ Bass-ostinato (แนวเบสที่เล่นซ้ำๆ) และเขียนในจังหวะอัตราสาม

ในพจนานุกรมศัพท์ดุริยางคศิลป์ ศ. ดร. ณัชชา พันธุ์เจริญ ให้ความหมายดังนี้

Passacaglia (อิตาเลียน) [ปัซ ซา คัล ยา] ปัสซาคาเกลีย, ปัสซาคัลยา, บทเพลงแปรแนว
ประเภทของเพลงเต้นรำอิตาลีในอัตราจังหวะสาม เป็นรูปแบบหนึ่งของการแปรอย่างต่ำเนื่องในทำนองเดียวกับชาโคน มีแนวเบสยืนพื้นหรือการดำเนินคอร์ดยืนพื้นซึ่งมีความยาวประมาณ 8 ห้องเป็นหลัก (ดู Variations form, Chaconne)

Julia Fischer & Daniel Muller-Schott – Handel-Halvorsen Passacaglia (HQ)

Julia Fischer & Daniel Muller-Schott

มาดู Score เพลงนี้กันครับ ให้ลองสังเกตการแปรแนว (Variation) ที่จะมีลักษณะทำนองเดิมอยู่ แต่ถูกเปลี่ยนส่วนและทำนองออกไปครับ

Handel-Halvorsen Passacaglia

Chaconne (ฝรั่งเศส) [ชา โคน] บทเพลงแปรทำนอง
ประเภทของเพลงเต้นรำหรือบทเพลงบรรเลงของฝรั่งเศสในยุคบาโรก จังหวะค่อนข้างช้าในอัตราจังหวะสาม เป็นรูปแบบหนึ่งของการแปรในทำนองเดียวกับ ปัสซาคาเกลีย (Passacaglia) มีแนวเบสยืนพื้นหรือการดำเนินคอร์ดยืนพื้นความยาวประมาณ 8 ห้อง ซึ่งเล่นซ้ำไปมาหลายครั้ง อย่างต่อเนื่อง (ดู Variations form)

ตาดูมิเท่าหูฟังครับ ลองฟัง

Bach BWV 1004 Chaconne Nathan Milstein Violin

แล้วดูสกอร์ตามนะครับ

Bach BWV 1004 Chaconne

Passacaglia

(It.; Fr. passacaille; Ger. passacalia; It. passacaglio, passagallo, passacagli, passacaglie; Sp. pasacalle, passacalle).

ในศตวรรษที่ 19 และ 20 กลุ่มของเสียงเบส หรือ การแปรทำนองเบส (set of ground-bass, ostinato variations) มีความสำคัญและให้ลักษณะเฉพาะคือ สั้น,ใช้วิธีโบราณ และการอิมโพรไวซ์ บทสั้นๆ ที่เรียกว่า ritornello ระหว่าง strophes หรือวรรคของเพลง คำๆ นี้ใช้เหมือนกันกับ ‘chaconne’ (สังคีตลักษณ์ หรือฟอร์ม ‘chaconne’ และ ‘passacaglia’ ถูกใช้ในบทความนี้ ตามแต่ความนิยมทางเชื้อชาติ โดยจะสนใจ passacaglia ยุคต้นๆ ซึ่งมีความหมายต่างกันจริงๆ

คำว่า passacaglia มีต้นกำเนิดในตอนต้นค.ศ.17 ในสเปน คำว่า pasacalle แปลว่า การอิมโพรไวซ์สั้นๆ มักจะเล่นจังหวะที่ไม่ตกแต่งมากมายด้วยคอร์ดจบ (rhythmically strummed cadential chords) โดยให้นักกีตาร์เล่นอยู่ระหว่างวรรคเพลง (strophes) ซึ่งจะเป็นการเล่นคอร์ดเดียวค้าง หรือ VAMP โดยธรรมชาติ คำนี้มาจากคำว่า “pasar (to walk)” และ “calle (street)” มาจากการแสดงสดและลักษณะที่นักดนตรีกระทำ มีใช้ครั้งแรกในเพลงสเปน ประมาณ 1605 ซึ่งสามารถใช้สลับกับคำว่า Paseo ได้

ต่อมาคำนี้ถูกนำไปใช้ที่ฝรั่งเศสและอิตาลี โดยเป็นนัยยะหมายถึง ritornellos (or riprese) หรือทำนองที่กลับมาอีกครั้ง และถูกอิมโพรไวซ์ในช่วงระหว่างวรรคเพลง ในขณะที่อีกคำหนึ่ง คือ chaconne พบในอิตาลี ในคอร์ดกีตาร์ หรือalfabeto (chord) guitar tablatures และมีลักษณะเป็น คอร์ดจังหวะซ้ำๆ ซึ่งมักเป็น I–IV–V–I แสดงโดยรูป (ex.1a) และ progressions มักปรากฎเป็น rhythms and strumming patterns จำนวนสองถึงสามครั้ง ในอิตาลี ‘passacaglio’ เป็นเอกพจน์หมายถึง a chord scheme และพหูพจน์ของมัน ‘passacagli’ เป็นกลุ่มหรือสิ่งที่พัฒนาออกมามากกว่าหนึ่งประโยค สองคำนี้สามารถสะกดได้หลายแบบ เช่น passagallo, passagalli, passachaglie ฯลฯ

ex.1a

นอกจาก สเปนและอิตาลีแล้ว ลักษณะฟอร์มดังกล่าว ยังปรากฏใน อิตาลีหลังปี 1627 เช่น งานของ Monteverdi ที่ชื่อ L’incoronazione di Poppea (1642)

ส่วนในสเปน ก็มีผลงานเช่น Francisco Guerau (1694), Antonio de Santa Cruz (c1700) และ Santiago de Murcia (1732) ที่ชื่อว่า Passacalles y obras

นอกจากนี้ยังปรากฏในผลงานของ ฝรั่งเศส เยอรมัน และอังกฤษ

หลังปี 1800 เกิดอะไรขึ้น

นักแต่งเพลงในศตวรรษที่ 19, 20 กลับมาสนใจการเขียนเพลง passacaglias และพบในงานของเยอรมัน โดยเฉพาะ Bach’s Passacaglia สำหรับออร์แกน และ Passacaglia จากงานของ Handel ในบทเพลงชุด Suite no.7 in G minor ซึ่งจริงๆ แล้วก็เป็นจังหวะแบบสอง ไม่ใช่สาม จากงานของบาคก็จะได้ ostinato bass ไอเดียของการทำ theme-and-variation อย่างในงานของ Bach คำว่า ostinato theme ก็มักจะหมายถึงแนวเสียงต่ำ ให้ความรู้สึกมีแรงดึงดูด ในค.ศ. 19, 20 เรียกว่า slowish tempo และมีผู้พยายามแยกคำว่า passacaglia ออกจากคำว่า chaconne โดใช้ตัวอย่างของบาค แต่ก็ไม่สำเร็จ เรายังคงใช้สองคำนี้สลับไปมาได้อยู่ดี ให้ค้นคว้าต่อคำว่า modern revival of the chaconne and passacaglia

Credit

blog นี้ เป็นส่วนหนึ่ง ของ วิชา MUS602 MUSIC SINCE 1900 ดนตรีก่อน ค.ศ. 1900 ซึ่ง ครอบคลุม ตั้งแต่ดนตรีในยุคกลาง (Medieval), เรเนซอง (Renaissance), บาโรค (Baroque), คลาสสิก (Classic), โรแมนติก (Romantic) แต่ไม่รวมถึง ดนตรีในศตวรรษที่ 20 (Twenty century music) นะครับ วิชานี้ สอนโดย อ.หง่าว บุญรัตน์ ศิริรัตนพันธ์

Blog ที่เกี่ยวข้องทั้งหมด

History 1: Ambrosian Chant เพลงโบสถ์ยุคกลาง นักบุญอัมโบรส
History 2: โด๊-เร-หมี่ ซ่อนหล่า มาไง มารู้จัก Guido d’Arezzo กัน
Histroy 3: Zarlino, Gioseffo
History 4: Martin Luther’s hymns, A Mighty Fortress Is Our God” (G: Ein’ feste Burg ist unser Gott)
History 5: Chaconne, Passacaglia
History 6: Alessandro Scarlatti
History 7: ประวัติและผลงาน Richard Wagner
History 8: ประวัติและวรรณกรมดนตรีก่อนปี ค.ศ. 1900